Góry Stołowe z geoturystycznej perspektywy.
Spoglądając za okno myślimy już o nadchodzącej wiośnie, a z nią przyjdzie czas na planowanie pierwszych wiosennych wycieczek. Zanim jednak pokrywa śnieżna całkiem już zniknie z sudeckich grzbietów, warto sięgnąć po turystyczna lekturę, która pozwoli nam spojrzeć na odwiedzany region z trochę innej perspektywy.
Co roku tysiące turystów odwiedza naszą regionalną perełkę przyrodniczą – Góry Stołowe. Jedyne tego typu pasmo górskie o budowie płytowej w naszym kraju zadziwia pięknymi formami skalnymi i labiryntami wyżłobionymi w piaskowcu przez miliony lat działalności sił natury. Ale wędrówkę przez to pasmo górskie warto kontynuować, przechodząc na ich część czeską czyli Broumowskie Ściany a na zakończenie wędrówki powrócić na polską stronę na najrzadziej odwiedzany – a pełen niespodzianek nie tylko przyrodniczych – fragment tej geologicznej struktury czyli Zawory.
W ostatnich latach przybywa na sudeckich sz
lakach zwolenników geoturystyki, nowej formy aktywności turystycznej, gdzie bardzo duży nacisk kładzie się na poznawanie budowy geologicznej terenu, poznawanie struktur przyrody nieożywionej, poszukiwanie minerałów, edukację geologiczną. Do wzrostu zainteresowania tą formą spędzania wolnego czasu przyczyniło się również powstawanie Geoparków UNESCO, których celem jest ochrona obszarów struktur geologicznych o znaczeniu naukowym i edukacyjnym, ale również racjonalna gospodarka zasobami ziemi. W Polsce jedynym takim parkiem wpisanym na listę światową jest Łuk Mużakowa, mało znana szerszej grupie odbiorców polodowcowa morena czołowa. Co ciekawe, ten 40 kilometrowy łuk wzniesień jest jedyną tego typu formą na Ziemi widoczną z kosmosu! Można by rzec, że mamy taką przyrodniczą odmianę Muru Chińskiego w naszym kraju.
Spójrzmy więc na Góry Stołowe, które zapewne odwiedzali nasi Czytelnicy nie raz, okiem geoturysty. Przyjrzyjmy się dokładnie mijanym wielokrotnie skałom Szczelińca Wielkiego, Błędnych Skał, Skalnych Grzybów i spróbujmy w nich dostrzec miliony lat geologicznych dziejów tego regionu.
Najogólniej rzecz ujmując około 290 mln lat wstecz obszar dzisiejszych Gór Stołowych stanowił strefę brzegową potężnego jeziora, którą porastała bujna roślinność a w wodach i na brzegach tego zbiornika wodnego tętniło permskie życie. Ślady tych zwierząt, ujmując to dosłownie, znajdziemy w skałach będących podłożem piaskowcowych partii gór w okolicach Radkowa czy też Tłumaczowa. Zmiany klimatyczne i ruchy lądotwórcze spowodowały, że około 100 mln lat temu obszar ten w okresie kredy zalało ciepłe, płytkie morze. Zmieniają się warunki przyrodnicze, pojawiają się nowe organizmy wodne i lądowe – a co najważniejsze z naszej perspektywy – w strefie brzegowej gromadzą się, tak jak na dzisiejszych plażach, ogromne pokłady piasku, które z czasem scementowane tworzą trzon obecnych Gór Stołowych.
Uważny obserwator w nowej roli geoturysty dostrzeże zapisane w skałach ślady dawnych procesów, kierunki sedymentacji piasku, skamieniałości drobnych organizmów wodnych, wszystko to jest dobrze widoczne w mijanych skałach, trzeba tylko na chwile przystanąć i podjąć próbę odczytania kawałka historii naszej planety zapisanej w Gór Stołowych.
Pomóc w odczytywaniu tej historii może wydany dzięki staraniom Gminy Radków w ubiegłym roku album „Geoatrakcje pogranicza. Góry Stołowe i Broumowskie Ściany” autorstwa Juranda Wojewody. To bardzo interesujące wydawnictwo wzbogacone wieloma schematami, ilustracjami i fotografiami w wyczerpujący, ale przede wszystkim zrozumiały dla laika sposób, prezentuje dzieje regionu.
Czytelnik znajdzie tu nie tylko geologiczne rozważania nad dziejami Gór Stołowych i Broumowskich Ścian, ale również historię tego regionu na tle Dolnego Śląska i bardzo interesującą historię badań geologicznych.
Opisane szczegółowo najważniejsze geostanowiska obrazują szczegółowo procesy, które doprowadziły do powstania Gór Stołowych oraz procesy, które mają miejsce obecnie. Zainteresowany czytelnik dowie się, jak powstawały Grzyby Skalne oraz labirynty Błędnych Skał, a co najważniejsze – będzie mógł zweryfikować swoją wiedzę w terenie. Uzupełnieniem albumu jest mały przewodnik zawierający skumulowane informacja z albumu oraz mapa geoatrakcji z zaznaczonymi opisywanymi geostanowiskami i ich krótką charakterystyką.
O tym, że geoturystyka staje się coraz bardziej popularna świadczy też ilość wydawnictw, jakie się pojawiały w ostatnich latach. Pozwolę sobie tu przytoczyć kilka najciekawszych. Nie wiem czy wszystkie są obecnie dostępne w wersji drukowanej, ale wszystkie można pobrać w formacie pliku pdf.
Góry Stołowe – kraina zrodzona z morza. Przewodnik geomorfologiczno – turystyczny. Filip Duszyński, Piotr Migoń, Marek Kasprzak. Wydawnictwo Park Narodowy Gór Stołowych
Ścieżka Skalnych Grzybów. Przewodnik. Piotr Migoń. Wydawnictwo Park Narodowy Gór Stołowych
Sudety. Przewodnik geoturystyczny. Stefan Cwojdziński, Wiesław Kozdrój. Państwowy Instytut Geologiczny.
Przewodnik geoturystyczny po Karkonoskim Parku Narodowym. Roksana Knapik. Karkonoski Park Narodowym.
Walory przyrody nieożywionej Wzgórz Niemczańsko – Strzelińskich. Robert Tarka, Krzysztof Moskwa. Wydawnictwo Ocean.