8 grudnia we Wrocławiu w wieku 91 lat zmarł wybitny reżyser Sylwester Chęciński, twórca m.in. filmowej trylogii „Sami swoi”, „Nie ma mocnych” i „Kochaj albo rzuć”, honorowy obywatel Dolnego Śląska, Wrocławia i Dzierżoniowa. 11 listopada 2021 roku odebrał z rąk Prezydenta RP Andrzeja Dudy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
Największą popularność i ogromne uznanie publiczności przyniosła Sylwestrowi Chęcińskiemu stworzona przez niego trylogia filmowa „Sami swoi” (1967), „Nie ma mocnych” (1974) i „Kochaj albo rzuć” (1977). Opowieść o losach dwóch zwaśnionych polskich rodzin, przesiedlonych na ziemie zachodnie z terenów odebranych Polsce przez ZSRS, do dzisiaj głęboko wzrusza, bawi i zmusza do refleksji kolejne pokolenia widzów. Pewien fenomen stanowi fakt, że liczbę ponad 23 milionów widzów, którzy obejrzeli te filmy w kinach uzupełnia każdego roku wielomilionowa widownia przed ekranami telewizorów, a trylogię często pokazuje zarówno telewizja publiczna, jak i stacje prywatne. Liczne filmowe dialogi weszły do codziennego języka Polaków, a opowieść o waśni dwóch polskich kresowych rodzin pokazuje także siłę emocjonalnego, nierozerwalnego związku między nimi. Dzięki Sylwestrowi Chęcińskiemu i jego trylogii polska kultura zyskała dzieło, którego zasługi w budowie poczucia wspólnoty trudno przecenić.
Dariusz Koźlenko, autor książki „Sami swoi. Na planie i za kulisami komedii wszech czasów” pisał: „Sylwester Chęciński powtarza, że on co prawda robił komedię, ale z dramatu – dramatu wielkiej powojennej emigracji. Opowiadał, że gdy jeździł na premiery do małych miejscowości, ludzie często reagowali bardzo emocjonalnie, wielu płakało. Odnaleźli w tym filmie losy swoje i swojej rodziny.”
Jak zauważył natomiast dziennikarz i historyk sztuki Andrzej Klim, Polacy, którzy w wyniku wojny „stracili swoje małe ojczyzny na Polesiu, Wołyniu, we Lwowie i w Wilnie, odczytywali filmy Chęcińskiego tak, jak Polacy końca dziewiętnastego wieku książki Sienkiewicza: ku pokrzepieniu serc.”
Sylwester Chęciński skończył w tym roku 91 lat. Urodził się 21 maja 1930 roku w Suściu na Lubelszczyźnie. Po wojnie trafił do Dzierżoniowa na Dolnym Śląsku. Tutaj w roku 1950 (trzy lata po legendarnym aktorze Zbigniewie Cybulskim) ukończył miejscowe I Liceum Ogólnokształcące. Następnie, po ukończeniu w 1956 roku Wydziału Reżyserii w Państwowej Wyższej Szkoły Filmowej w Łodzi, pracował przez kilka lat jako asystent reżysera i jako II reżyser. Współpracował z takimi reżyserami, jak Stanisław Lenartowicz, Andrzej Wajda i Jerzy Passendorfer. Jako reżyser debiutował w roku 1961 filmem „Historia żółtej ciżemki”. W latach 1976-1980 był zastępcą kierownika artystycznego Zespołu Filmowego „Iluzjon”, a w latach 1988-1991 zastępcą kierownika artystycznego zespołu filmowego „Kadr”.
W 1978 roku otrzymał nagrodę czasopisma „Film” za tryptyk filmowy „Sami swoi”, „Nie ma mocnych”, „Kochaj albo rzuć” (nagroda przyznana za rok 1977). Jest dwukrotnym laureatem Nagrody Kulturalnej Wrocławia (w latach 1968 i 2000). W maju 1996 r. podczas Trzeciej Wrocławskiej Wiosny Filmowej, na 50-lecie kinematografii polskiej, rozpisano plebiscyt na najlepszy film. Pierwsze miejsce zajęli „Sami Swoi”. Wcześniej film ten uznany został przez czytelników tygodnika „Teleświat” za najpopularniejszą komedię w historii polskiego kina. Już po pierwszych emisjach powstawały dziesiątki klubów Kargula i Pawlaka, a sam obraz emitowany był setki razy.
W 2005 roku otrzymał Nagrodę Honorową – statuetkę „Jańcia Wodnika” na Ogólnopolskim Festiwalu Sztuki Filmowej „Prowincjonalia 2005” we Wrześni. W 2006 roku otrzymał tytuł honorowego obywatela miasta Wrocławia. W 2007 roku przyznano mu Honorową Nagrodę Stowarzyszenia Filmowców Polskich podczas 32. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni. W roku 2008 został natomiast honorowym obywatelem Dzierżoniowa.
W roku 2014 Sylwester Chęciński uhonorowany został Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski. W tym samym roku, na 39. Festiwalu Polskich Filmów Fabularnych w Gdyni, za całokształt twórczości odebrał Platynowe Lwy. W roku 2015 został Honorowym Obywatelem Dolnego Śląska, a w roku 2017 Polska Akademia Filmowa przyznała Sylwestrowi Chęcińskiemu „Orła za osiągnięcia życia”. W roku 2018 otrzymał przyznany przez Prezesa Rady Ministrów „Medal 100-lecia Odzyskania Niepodległości”. 11 listopada 2021 roku Sylwester Chęciński odebrał z rąk Prezydenta RP Andrzeja Dudy Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski.
jk
Foto: Romuald Adamus i PAP